Αναλύοντας το κείμενο στα συστατικά του

Ευσταθιάδης ( Στ.), Ο πυρηνικός ψυχρός πόλεμος.Ο ρόλος των γερμανών επιστημόνων στην κατασκευή της σοβιετικής ατομικής βόμβας, Το ΒΗΜΑ, 07/08/2005

Μαύρα μεσάνυχτα είχαν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες για τις δυνατότητες της τότε Σοβιετικής Ενωσης να κατασκευάσει ατομική βόμβα και είναι χαρακτηριστικό ότι πέντε μόνο ημέρες πριν από την έκρηξη της πρώτης σοβιετικής ατομικής βόμβας στις 29 Αυγούστου 1949 το αρμόδιο γραφείο της CIA διαβεβαίωνε τον πρόεδρο Τρούμαν ότι δεν επρόκειτο να υπάρξει σοβιετική A-Βόμβα πριν από το 1954-1955. Είχαν προηγηθεί αναφορές της ίδιας υπηρεσίας προς το Πεντάγωνο, προς ορισμένες επιτροπές του Κογκρέσου - όλες με την ίδια εκτίμηση: Οι Ρώσοι βρίσκονται τουλάχιστον δέκα χρόνια πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες στα ατομικά όπλα.(...)

Απόρρητα έγγραφα των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών εκείνης της εποχής, τα οποία αποχαρακτηρίστηκαν πρόσφατα και με την ευκαιρία των 60 χρόνων από την ατομική καταστροφή της Χιροσίμα άρχισαν να έρχονται στη δημοσιότητα, αποκαλύπτουν ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες υποτιμούσαν τις τεχνολογικές, επιστημονικές και θεωρητικές ικανότητες των Ρώσων στον τομέα της ατομικής ενέργειας, ότι είχαν εντελώς λανθασμένες πληροφορίες για τον ρόλο των γερμανών επιστημόνων που είχαν μεταναστεύσει στη Ρωσία - όχι αναγκαστικά οι περισσότεροι - και είχαν εσφαλμένες στατιστικές για τις ποσότητες ουράνιου που διέθετε η Σοβιετική Ενωση.(...)

Οι πρώτες «εκτιμήσεις» των αμερικανικών υπηρεσιών για τις σοβιετικές ατομικές δυνατότητες άρχισαν να συγκεντρώνονται τους πρώτους μήνες του Ψυχρού Πολέμου. Το φθινόπωρο του 1946 το ειδικό γραφείο ORE, που ήταν επιφορτισμένο με αυτή τη δουλειά, προέβλεπε πως «είναι προφανές ότι η ικανότητα της ΕΣΣΔ να κατασκευάσει όπλα βασισμένα στην ατομική ενέργεια (...) θα είναι δυνατή κάπου μεταξύ 1950 και 1953, αλλά δεν πρόκειται να υπάρξει πριν από το 1956 ένας αξιόλογος αριθμός βομβών». Τον Δεκέμβριο του 1947 η ίδια υπηρεσία εκτιμούσε πως «είναι απολύτως βέβαιον ότι (η ΕΣΣΔ) δεν είναι σε θέση να κατασκευάσει ατομικές βόμβες πριν από το 1953». Οι αναλυτές της CIA εξηγούσαν ότι οι υπολογισμοί τους γίνονται «βάσει του σημερινού σοβιετικού επιστημονικού και βιομηχανικού δυναμικού και λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή στάθμη των γερμανών τεχνικών και επιστημόνων που συνεργάζονται με τους Σοβιετικούς αλλά και τη δική μας εμπειρία από τη συνεργασία μαζί τους», με τους Σοβιετικούς δηλαδή.

Πέρασαν τέσσερις δεκαετίες για να αναγνωρίσουν οι αμερικανικές υπηρεσίες, το φθινόπωρο του 1986, ότι το λάθος στις εκτιμήσεις τους τη δεκαετία του '40 ήταν «συνέπεια όχι ατέλειας στη συλλογή πληροφοριών (...) αλλά της έλλειψης στοιχείων για την πραγματική δυναμική της σοβιετικής επιστήμης και της πολεμικής βιομηχανίας και ως έναν βαθμό της απειρίας των αναλυτών μας». Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση με το ουράνιο, την κατ' εξοχήν πρώτη ύλη για τις ατομικές βόμβες. Το ORE πίστευε ακόμη και το 1962 ότι ποσοτικά η ΕΣΣΔ είχε μόλις το ένα τριακοστό του ουρανίου που είχε είτε μπορούσε να αποκτήσει η Αμερική και - σημαντικότερο ίσως - ότι η ποιότητα του σοβιετικού ουρανίου ήταν δέκα φορές κατώτερη του αμερικανικού, πράγμα που σήμαινε ότι θα χρειαζόταν πολλαπλάσια ποσότητα ουρανίου για να κατασκευάσει μια βόμβα. Με βάση τέτοιους υπολογισμούς την 1η Ιουνίου 1947, δηλαδή δύο χρόνια πριν από τη δοκιμή της σοβιετικής βόμβας, ο διευθυντής της CIA προσυπογράφει «αναλυτική αναφορά» ομάδας σοβιετολόγων ειδικών της υπηρεσίας του η οποία πιστεύει ότι, πρώτον, η Σοβιετική Ενωση «έχει πιθανότατα υπό κατασκευήν μικρής δυναμικότητας αντιδραστήρα»· δεύτερον, ότι «πρόβλημα παραμένει» για την ΕΣΣΔ η έλλειψη ειδικών επιστημόνων· και, τρίτον, ότι εκείνη την εποχή «η σοβιετική (ατομική) προσπάθεια αντιστοιχεί στην εποχή των ΗΠΑ τον Δεκέμβριο 1942», όταν δηλαδή είχαν απλώς τεθεί οι τεχνικές βάσεις της κατασκευής της αμερικανικής ατομικής βόμβας. Ενα έγγραφο με ημερομηνία 17 Ιουνίου 1945, λίγες ημέρες μετά το τέρμα του πολέμου στην Ευρώπη, εξηγεί ότι όλοι οι υπολογισμοί για το ουράνιο της Σοβιετικής Ενωσης γίνονται με βάση τη γεωλογική επετηρίδα της ΕΣΣΔ του 1938. Είναι απορίας άξιον πώς δεν σκέφθηκε κανείς ότι οι Σοβιετικοί ουδέποτε έδωσαν σωστά στατιστικά στοιχεία για τον εθνικό πλούτο τους, ιδιαίτερα μάλιστα σε μια εποχή που ο πόλεμος ήταν αναμενόμενος.

Πολύ ενδιαφέρον έχει το πακέτο των εγγράφων που αναφέρονται στον ρόλο των γερμανών επιστημόνων στην κατασκευή της σοβιετικής ατομικής βόμβας. Με το τέλος του πολέμου οι Αμερικανοί εξασφάλισαν τη συνεργασία όλης της ομάδας του κορυφαίου γερμανού πυρηνικού επιστήμονα Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, οι οποίοι προσπαθούσαν να κατασκευάσουν την ατομική βόμβα του Χίτλερ. Αρκετοί όμως γερμανοί ατομικοί φυσικοί είχαν μεταβεί στη Σοβιετική Ενωση είτε στη σοβιετοκρατούμενη γερμανική ζώνη. Ανάμεσά τους ο Νικολάους Ριλ, που κατασκεύασε τον πρότυπο αντιδραστήρα στη χιτλερική Γερμανία, ο Γκούσταβ Χερτς, βραβείο Νομπέλ, και ο Αντολφ Τύσεν, με 18 τεχνικούς οι οποίοι εργάζονταν στον ατομικό σταθμό του Πεενεμούντε. Οι αμερικανικές υπηρεσίες δεν έδωσαν μεγάλη σημασία σε αυτά τα πρόσωπα - ίσως γιατί ορισμένοι από αυτούς διαφωνούσαν με τον Χάιζενμπεργκ. Οι Αμερικανοί, άγνωστο για ποιον λόγο, αναζητούσαν μόνο τον φυσικοχημικό Μαξ Φόλμερ, τον δημιουργό του κυκλοτρόνιου Μάνφρεντ φον Αρντένε και τον βιοφυσικό Χανς Μπορν, ειδικό για τον έλεγχο υψηλών θερμοκρασιών. Οταν οι βρετανικές υπηρεσίες τούς επισήμαναν άλλους κοντά στη Μόσχα και άλλους στη σοβιετοελεγχόμενη ζώνη του Βερολίνου φαίνεται ότι οι Αμερικανοί επιχείρησαν να τους προσελκύσουν προσφέροντας «γενναία χρηματικά ποσά και ελευθερία κινήσεων». Προς μεγάλη απογοήτευσή τους, εκείνοι αρνήθηκαν. (Εγγραφο BDC της 8ης Μαΐου 1947)

..................................................................................................................................................
Τη συνέχεια του άρθρου διαβάστε στη ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας "ΤΟ ΒΗΜΑ"

Ερωτήσεις

1. Σε ποιο γενικό θέμα εντάσσεται το κείμενο αυτό και ποιο είναι το ειδικό θέμα για το οποίο γίνεται λόγος;

2. Δώστε ένα άλλο τίτλο στο κείμενο που να αποδίδει με σαφήνεια το ειδικό θέμα.

3.Ποιο είναι το θέμα κάθε παραγράφου;Δώστε ένα πλαγιότιτλο για καθεμιά.

5.Επιλέξτε τις πιο σημαντικές  περιόδους (1-2) σε κάθε παράγραφο. Δικαιολογήστε την επιλογή σας.

6.Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λέξεις - κλειδιά του κειμένου;

Νεοελληνική Γλώσσα γ'γυμνασίου. Ενότητα 5η:Αναλύοντας το κείμενο στα συστατικά του, σελ. 97-98