Σκέψεις για την Αθηναϊκή Δημοκρατία.

«Η Αθήνα είναι (...) η απόδειξη πως ο λαός κυβερνά σοφά μόνο αν υπάρχουν οι δύο ακόλουθοι όροι:ο ένας είναι να έχει αρχηγούς΄ ο άλλος είναι να έχει το κράτος στέρεη πανοπλία και θεσμούς ικανούς να συγκρατήσουν τις αυθαίρετες λα̈ικές επιθυμίες. Όμως σ’ έναν Περικλή, γεννημένο για να άρχει, μεγάλον ακόμα και στα λάθη του, ακέραιο, ανεξάρτητο, πόσοι μικροί άνθρωποι αντιστοιχούν, οι οποίοι δε θέλουν την εξουσία παρά μόνο για τις τέρψεις και τα οφέλη που παρέχει, έτοιμοι για όλα, αρκεί να την αποκτήσουν, έτοιμοι για όλα, αρκεί να την κρατήσουν;

…………………………………………………………………………

Οι ενέργειες των πολιτικών έχουν τόσο πιο βαριές επιπτώσεις, όσο εξαφανίζεται ο σεβασμός του νόμου. Πρέπει να θεωρήσουμε ως μια από τις αιτίες του μεγαλείου της Αθήνας τη φροντίδα που έδειξε κατά τη διάρκεια μισού αιώνα να προσέχει με ευσυνειδησία την τήρηση του συμβολαίου που συνέδεε το κράτος με τους πολίτες και τους πολίτες με το κράτος. Η πτώση της αρχίζει από την ημέρα που ο λαός πίστεψε πως ήταν ελεύθερος να ερμηνεύσει, σύμφωνα με το δικό του συμφέρον, αποφάσεις παρμένες συλλογικές από όλους τους παράγοντες της πόλης΄ και από τη στιγμή που ανακάλυψε τα μέσα για να ικανοποιήσει αυτά του τα συμφέροντά. Ο λαός γρήγορα αντιλήφθηκε πως ένα ψήφισμα –που ήταν μια απλή διαδικασία –μπορούσε να καταργήσει τα αποτελέσματα ενός νόμου΄ έμαθε τον τρόπο να υπονομεύει με σιγουριά τα νομοθετικά μέτρα που είχαν επινοηθεί για να σταθεροποιήσουν τη βούλησή του σε ακριβή όρια. Ένα άλλο κακό που συμβαίνει στη δημοκρατία είναι πως σε σύντομο χρονικό διάστημα ανατρέπει τους φραγμούς που η ίδια έχει υψώσει για να προλάβει τις υπερβολές της. Η Αθήνα βρισκόταν σ’ αυτή την κατάσταση από το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα».


(R.Cohen, Αθηνα̈ική Δημοκρατία. Από τη γέννηση ως το θάνατό της, εκδ. «Ειρμός», Αθήνα, 1994, σελ.268-268)


Ο Robert Cohen (1888-1939) ήταν γάλλος ιστορικός, μαθητής και αργότερα συνεργάτης, του G. Glotz.